Crazywise

Praten over mentale problemen is moeilijk. Niemand vertelt graag aan een ander dat die naar een psycholoog gaat of medicatie slikt, maar waarom is dat eigenlijk? Misschien begint het al bij het feit dat we het mentale problemen of psychische stoornissen noemen. Ja, het beestje bij zijn naam noemen kan soms goed zijn, maar de manier waarop dit specifieke beestje al meteen worden weggezet als minderwaardig, vervelend, een last of soms zelfs eng, is - zoals de opzienbarende documentaire Crazywise laat zien - simpelweg problematisch. Het feit dat je hoofd zich wellicht anders gedraagt dan de norm (en wat is de norm nou eigenlijk?), betekent niet direct dat er iets mis met je is. Termen als psychische stoornis/afwijking/probleem lijken dit wel te suggereren. Daarom gebruiken wij liever de term ‘psychische variatie’. Deze term laat namelijk niet alleen het oordelende gedeelte achter zich, maar laat ook duidelijk zien dat onze psyche een ingewikkeld iets is waarin weinig ‘normaal’ is en waarin heel veel verschillende dingen kunnen plaatsvinden. De documentaire Crazywise kan gezien worden als de perfecte vertolking van de term ‘psychische variaties’.

Crazywise werkt gemaakt door maker Phil Borges, die zijn leven wijdde aan het in beeld brengen van inheemse stammen en hun verhalen. Door de jaren heen kwam hij steeds vaker in aanraking met het sjamanisme. Borges raakte vooral geïnteresseerd in de manier waarop verschillende inheemse volkeren omgingen met mensen uit hun gemeenschappen die tekens van psychische variaties vertonen. Deze omgang was namelijk compleet anders dan de omgang van mensen met psychische variaties in het Westen. In plaats van medicatie, kregen personen in inheemse gemeenschappen support, liefde en erkenning. Borges zag dat personen met psychische variaties op andere plekken in de wereld zelfs gezien werden als heilige of genezers (sjamanen). Dat werpte de vraag bij hem op; waarom kijken wij in het Westen met zo’n andere blik naar psychische variaties? En wat is het effect van deze blik op mensen met deze psychische variaties?

Met zijn documentaire Crazywise verkent Borges deze vragen. Dit doet hij op een open, niet-oordelende manier die soms zelfs meer antropologisch dan filmisch is. Iedere gedachten is welkom en - misschien nog belangrijker - ieder persoon is welkom. Borges heeft geen mening over de mensen die hij interviewt en is vooral geïnteresseerd in hun leven en omgang met de psychische variatie die zij hebben. Soms kan Crazywise wat kort door de bocht overkomen, vooral het stuk over medicatie verdient misschien wat meer nuance - maar juist ook door soms wat ongenuanceerd en hard te zijn, brengt de docu wel een sterk verhaal naar voren dat in het Westen amper gehoord wordt. Een documentaire die dus precies doet waar documentaries voor gemaakt zijn; je aan het denken zetten over bijzondere onderwerpen. Misschien zal je het niet met alles eens zijn en dat is oké. Crazywise wil je vooral een ander perspectief bieden op psychische variaties, want zoals we weten is alles een kwestie van perceptie.