In gesprek met filmmaker Sophie Dros over Shelley in Wonderland

Hoe is het idee voor dit verhaal tot stand gekomen?

“Een paar jaar geleden zag ik een fotoserie over bejaarde vrouwen die meededen aan een Miss Verkiezing. Visueel vond ik dat super interessant, maar het is vooral dat ik geprikkeld word door iets wat me dan niet meer loslaat. Mijn eerste idee was om opzoek te gaan naar diepgang in een, waarvan ik dacht, oppervlakkige wereld. Ik had er in eerste instantie best een oordeel over... een wereld vol plastische vrouwen die bang zijn om oud te worden en die met een soort kittige pakjes op het podium gaan staan. Dat oordeel wilde ik gaan onderzoeken: is dát dan waar? Meestal als ik een vooroordeel heb, en ik ga het onderzoeken, zegt dat veel meer over mij dan de mensen waar het over gaat.”

Hoe doe je dat, zo'n onderzoek?

“Normaal is het een eindeloos verhaal van een paar jaar, maar ik had het geluk dat ik het jaar daarvoor de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs won. Het researchproces duurde daarom minder lang dan normaal: één jaar. Uiteindelijk zijn we met een klein clubje naar Utah afgereisd en daar hebben we drie weken gezeten. De film is ontstaan tijdens het draaien.”

Je hebt een aantal vrouwen gesproken, wat was er zo bijzonder aan Shelley?

“Ik vond het leuk dat zij eigenlijk niet thuis hoorde in die wereld. Shelley zit bij de LDS (The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints), ze heeft veel kinderen en kleinkinderen en leeft voor haar geloof en familie. In onze voorgesprekken ving ik al iets op over de scheidingen, maar daar wilde ze van tevoren niet veel over kwijt. Ik zag in haar een vrouw die altijd in de schaduw heeft gestaan of heel dienstbaar is geweest. Ze wilde voor het eerst iets voor haarzelf doen: dat werd ‘I have a dream’ van Abba zingen op een podium in een jurk. Dat vond ik zó vertederend dat ik er een film over wilde maken.”

Heb je een persoonlijke connectie met het onderwerp?

“Deze film heb ik gemaakt vóór Sisterhood, dus ergens zit er altijd wel een soort verloop in mijn werk. Ik was erg bezig met hoe vrouwen zich horen te gedragen of hoe vrouwen niet ouder mogen worden; daar zit die persoonlijke fascinatie. Toen ik bezig was met de film kwam ik erachter dat die Ms. Verkiezing best wel geëmancipeerd was, dat vrouwen helemaal niet strijden om wie het mooiste of meest sexy is. Het is gewoon een feest. Ze vieren het leven, ouder worden en je hoeft helemaal niet dun of strak te zijn om met een jurk op het podium te staan. Dat is wel iets waarin ik me verbonden voelde.”

Waar komt dat vandaan denk jij? Het idee van niet ouder mogen worden?

“Dit is echt iets wat ons is opgelegd vanuit de maatschappij, iets wat heel diep gaat. Je ziet in films en series sowieso weinig succesvollere, oudere vrouwen. Vrouwen krijgen heel vaak te horen dat ze mooi moeten zijn, dat ze niet teveel ruimte in moeten nemen. Oudere vrouwen horen niet bij het stereotiep beeld van een vrouw, dat zijn dan vaak thuisblijvende moeders of oma’s. Zo’n Ms. Verkiezing is niet wat je bedenkt bij een oma.”

Waarom denk je dat Shelley 'ja' heeft gezegd op het maken van deze documentaire?

“Ze was best wel overdonderd dat we met haar wilde filmen, ze heeft moeite met ruimte innemen. Ze vond het wel heel tof om de documentaire aan haar dochters en kleindochters te laten zien. Ze wil haar verhaal vertellen, niet als een slachtoffer overkomen en laten zien dat je niet verdwijnt als oudere vrouw. Want als je ouder wordt kan het zijn dat je onzichtbaar wordt, dus ze wil juist uitdragen dat het ook anders kan zijn..”

Het viel mij op dat je heel dichtbij het hoofdpersonage bent gekomen, hoe heb je dat gedaan?

“We zijn met een kleine crew en brengen veel tijd door met onze karakters. In deze film begonnen we met filmen op een afstandje met statief en op het moment dat we Utah verlaten en naar Las Vegas gaan, halen we de camera van het statief en gaan we handheld op roadtrip met haar. Ik spreek vaak af met mijn crew dat ik de enige ben die praat met het hoofdpersonage, behalve als we aan het lunchen zijn. Ik spreek ook af dat er op het moment van filmen geen antwoord meer gegeven wordt. Dat is de eerste paar minuten even vreemd, maar dan vergeten mensen op een gegeven moment dat je een mens bent. Je wordt onderdeel van het meubilair en dan kan je heel veel doen. We zaten uiteindelijk twee weken aan haar vastgeplakt.”

Wat vond Shelley van de film?

“Confronterend en mooi. Ze vond het Las Vegas-verhaal en de roadtrip fantastisch, maar de scheidingen heel confronterend. Ik kan me dat ook wel voorstellen, bij het zien van zo’n samenvatting van je leven. Ze was een beetje bang dat ze een soort slachtoffer zou zijn of dom over zou komen. Ik moest haar een beetje overtuigen dat ze dat juist niet was, dat dit soort dingen kunnen gebeuren in je leven en dat het juist getuigd van wilskracht.”

Is er een specifieke boodschap die je over wilde brengen met deze documentaire?

“Oudere vrouwen die zich mooi aankleden en dansen op een podium wordt vaak niet gezien als emancipatie, maar dat is het wel. Het is een super feministische film. Het leven stopt niet na een bepaalde leeftijd en het is niet voor niets de film die voor Sisterhood kwam; dit is ook Sisterhood. Als we films kijken en het gaat over dit soort onderwerpen is er vaak rivaliteit onder vrouwen. Er is ook weinig ruimte voor meerdere vrouwen in de schijnwerpers. Als er een nieuwe ster op staat, is het altijd “Kim Kardashian, watch your back”, alsof er niet nog een vrouw aan de top kan staan. Grappig genoeg was dat ook mijn eerste idee: oude vrouwen die rivaliteit gaan opzoeken en gaan vechten. Maar dat was niet de realiteit, dan had ik daar heel erg naar moeten zoeken. Vrouwen moeten ook helemaal geen rivalen zijn, dat kunnen we afleren. Laten we onszelf en elkaar op dat podium zetten, ook al is er geen publiek. Laten we elkaar toejuichen, aansporen en complimenten geven, dat maakt het leven veel leuker. Deze film is daar denk ik een positieve blik op, Sisterhood vieren in plaats van rivalen zijn, zelfs in een wedstrijd.”

Shelley in Wonderland is deel van ons maandthema I love HER waar we samen met gastredacteur Sophie Dros kijken naar films vol verhalen van vrouwen over de hele wereld die opstaan, taboes doorbreken en ons een nieuw tijdperk inleiden.