Ida

Regisseur Pawel Pawlikowski kon zijn film moeilijk financieel rondkijken. Zijn pitch? Een film gedraaid in zwart-wit, vierkant beeldformaat over een jonge non die erachter komt dat ze joodse wortels heeft, gespeeld door een ongetrainde actrice met de juiste uitstraling die hij nog niet had weten te vinden. Kort voordat de productie moest opstarten óf zou worden afgeblazen ging hij naar de kroeg onder zijn hotelkamer. Daar aan de bar zat Agata Trzebuchowska, ironisch genoeg, een atheïstische filosofiestudente die geen interesse had in film. Hij overtuigde haar toch en een jaar later sleepten zij de Oscar voor beste buitenlandse film binnen.

De film kwam voor velen als een verrassing, en het is niet moeilijk te zien waarom. De feiten zoals hierboven genoemd spreken in commerciële zin tegen de film. Maar daar tegenover staan een hoofdrolspeelster met een bijna buitenaardse schoonheid en sereniteit, shots die als een soort ansichtkaarten uit een parallelle geschiedenis aaneengeregen worden en zo langzaam maar zeker je op de hoogte stellen van de reis van deze jonge vrouw. De tegenstrijdigheid van actrice en haar rol sijpelt precies genoeg door de film heen om de broeiende nieuwsgierigheid in de jonge Anna aan te geven: een vrijgevochten vrouw, grootgebracht in beschermde omgeving, en kiest ze ervoor daar naar terug te keren dan zal het haar keuze zijn.

Ida werkt op slinkse wijze de beladen materie van de Tweede Wereldoorlog en een stuk Poolse geschiedenis in een film door je te laten meeleven met een jong persoon wiens identiteit op losse schroeven staat. Persoonlijke motieven, abstracte geschiedenissen en conflicterende rituelen en levenswijzen worden rustig naast elkaar gezet zonder dat er eigenlijk al teveel over gezegd wordt. Als kijker mag je blik dwalen door de verschillende kaders (en o, wat zijn die prachtig), totdat helemaal op het laatst toch één stukje wordt gedraaid vanaf de schouder: de stijve poten van camera en hoofdpersoon zijn los. Alles is anders en toch erg hetzelfde. Welk verloop ze voor haar verdere leven kiest aan het eind van haar reis is het pad dat zij nu zelf neemt, niet een dat haar is voorgelegd, en dat is wat telt.