Calimucho

Voor Calimucho castte regisseur Eugenie Jansen echte circusartiesten en liet ze een alternatieve variant van zichzelf spelen, al rondreizend met de camera op sleeptouw. 'Calimucho' verwijst naar het Spaanse drankje, een mix van cola en rode wijn, dat de voorkeur heeft van messenwerper Willy: op het oog een glas cola, maar kom je dichterbij om te ruiken en te proeven dan bemerk je de alcohol. Een soortgelijke wisselwerking is ook aanwezig in de film: de mix van voorbedachte rade en het natuurlijk laten ontvouwen van situaties is troebel, en daarmee des te meer intrigerend. Echte emoties liggen aan de oppervlakte en de camera moet op zijn hoede zijn. Calimucho is een opmerkelijke film, toch rest de vraag hoe hard de scheiding tussen documentaire en fictie überhaupt is. Benieuwd? Lees verder voor nader onderzoek!

De begindagen van film werden vooral gekenmerkt doordat er simpelweg ineens de mogelijkheid was het alledaagse vast te leggen: een stel dansende mensen, een kus. Naarmate de visie op, en techniek van film ontwikkelde werden reisfilms populair, waarbij diverse landschappen zich voor de toeschouwer ontvouwden die hij of zij nooit in het echt zou zien. Maar omdat men nu een camera voorop een trein of op boot kon plaatsen brak de wereld open. Wat doorgaans wordt gezien als de eerste echte documentaire, Nanook of the North (1922), was echter gelijk een heel nieuw fenomeen. Want, R. J. Flaherty, de regisseur van deze film begreep dat als hij niet alleen kon tonen maar ook een verhaal diende te vertellen – en bij het vertellen van een verhaal komen creatieve keuzes om de hoek kijken.

Om met de deur in huis te vallen: de eerste documentaire ooit was een farce. Iglo's werden halfopen gezaagd zodat de camera een mooi shot kon vangen van een slapende Inuit. Dat die persoon vervolgens lag te verkleumen was bijzaak voor de maker van een format dat doorgaans synoniem staat voor ethische integriteit. De inuit leefden misschien spartaans, maar ze hadden wel degelijk geweren, gingen af en toe de stad in en waren op de hoogte van de ontwikkeling van camera's. Flaherty had echter bedacht dat het beter zou zijn wanneer de wereld voor het eerst kennis zou maken met deze bevolking terwijl deze verder van de rest van de wereld zou staan, en droeg zijn subjecten op alle tekenen van toenmalige moderniteit te verbergen, en verrast te reageren op de camera. Subjecten werden acteurs.

Maar terug naar het heden. Hoe vaak heeft u de afgelopen tijd wel niet de leus 'based on the true story' op posters en in trailers van fictiefilms voorbij zien komen? Het lijkt een trend die antwoordt aan een oppervlakkige authenticiteitszucht. Of is het geen modegril en was Flaherty zich hier bijna 100 jaar geleden misschien al van bewust?

Gisteren sprak Yorick van Wageningen op het NFF over de werkwijze van grote regisseurs als David Fincher, Terence Malick en Michael Mann. 'Zij doen niet aan repeteren'. Zij zijn namelijk op zoek naar fris acteerwerk, waarbij de spelers hun rollen echt beleven. Wat zij doen is samen met hun acteurs de personages driedimensionaal maken, zodat deze kunnen inzinken, bezit kunnen nemen van de acteur. Er vindt een rijpingsproces plaats tijdens pre-productie, en wanneer er voor de eerste take 'actie' wordt geroepen kan de acteur niet anders dan enkel gastheer zijn voor een alternatief persoon. Zo blijft de prestatie vers, de emoties echt. Goede fictiefilmers maken van hun acteurs subjecten.

Calimucho hangt haar hybride herkomst niet aan de grote klok, en daarmee blijven de nuances interessant. De film ontleent zijn kracht door soms simpelweg te berusten in iets alledaags. Bovenal heeft prikkelende film geen predicaat nodig, want de beste fictie ligt angstvallig dicht bij de werkelijkheid, en non-fictie moet noodzakelijkerwijs worden gedecoupeerd, al dan niet opgepoetst. In feite is elke film een hybridefilm, deels fictie, deels documentaire. En zeg nu zelf – zijn het niet juist speelfilms waarbij er scènes zijn die uit jouw leven gegrepen lijken?