I Am Not Your Negro

Soms is een film meer dan een film alleen. Het verhaal is heel uitzonderlijk, de personages zijn herkenbaar of de film is gewoon ‘een kunstwerk an sich’. En soms is een film meer dan een film alleen omdat de boodschap zo ontzettend belangrijk is. Dat is het geval bij de Oscargenomineerde documentaire I Am Not Your Negro: een film over de pijnlijke, racistische geschiedenis van Amerika. Op meeslepende en confronterende wijze weet regisseur Raoul Peck de witte bevolking een spiegel voor te houden. Daarmee is I Am Not Your Negro niet alleen heel leerzaam, maar ook een enorme eye-opener. En die hebben we soms hard nodig.

Racisme en discriminatie zijn van alle tijden. Al in de oudheid bestond grote rivaliteit en ongelijkheid tussen verschillende bevolkingsgroepen. Steeds vaker gebeurde het dat mensen hun eigen identiteit en ideëen over ‘het zelf’ gingen meten aan de hand van overeenkomsten en verschillen met ‘de ander’. Helaas heeft deze zogeheten ‘vergelijkingsdrang’ in de loop der eeuwen zorgwekkende proporties aangenomen. Hoewel er misschien enkele dingen verbeterd zijn sinds de vorige eeuw, hebben we ook in Nederland nog een lange, lange weg te gaan voor we onszelf een tolerant en gastvrij land mogen noemen. En hoewel regisseur Raoul Peck zich in I Am Not Your Negro voornamelijk op gebeurtenissen in Amerika focust, is de boodschap van de film toepasselijk op alle landen van de wereld: way to go, people.

“The story of the negro of America, is the story of America”. Het is één van de meest rake en essentiële zinnen in het script van I Am Not Your Negro. Amerika kent een duister verleden wanneer het gaat om discriminatie, emancipatie en ongelijkheid. Tot vlak voor zijn overlijden (in 1987) werkte auteur en activist James Baldwin aan een maatschappijkritisch manuscript over de rol van de zwarte en witte bevolking in Amerika. Het was een ambitieus project: Baldwin wilde Amerika duiden aan de hand van de levens van drie vermoorde vrienden: Medgar Evers, Malcolm X en Martin Luther King Jr. Het boek over deze zwarte leiders (getiteld Remember This House) bleef beperkt tot slechts 30 pagina’s; toen stierf Baldwin. Gelukkig bleven zijn werk en rake stellingen niet onopgemerkt. In 2014 besloot de Haïtiaanse regisseur Raoul Peck om het werk van Baldwin op een andere manier de wereld in te brengen: door een confronterende documentaire te maken.

Door gebruik te maken van oude archiefbeelden, hedendaagse nieuwsfragmenten en de hartstochtelijke (vertellers)stem van acteur Samuel L. Jackson, weet Peck een film te maken die zowel meeslepend als (pijnlijk) confronterend is. Peck’s belangrijkste doel was dat Baldwin niet vergeten zou worden en dat mensen naar diens woorden zouden luisteren. Dat is gelukt. Er zijn weinig documentaires die zoveel indruk maakten als deze.

I Am Not Your Negro is een uitzonderlijk indringende en rake documentaire over één van de zwartste bladzijden van de Amerikaanse geschiedenis. Zelden wordt ons op zo’n confronterende manier een spiegel voorgehouden. “Je kunt deze film niet zien en zeggen dat je van niets wist”, zegt Peck in een interview met de VPRO. En daar heeft hij helemaal gelijk in. Het is tijd dat we de waarheid onder ogen komen en voor eens en altijd iets veranderen.