Into Eternity

Hoe verstop je iets dat levensgevaarlijk is en hoe maak je aan toekomstige generaties duidelijk wat er verborgen ligt? Met dit vraagstuk zijn ze volop bezig in Finland, waar het ondergrondse tunnelcomplex 'Onkalo' (wat letterlijk verstopplek betekent) wordt uitgegraven om er iets in op te slaan dat 100.000 jaar niet aan de oppervlakte mag komen: radioactief afval. Regisseur Michael Madsen maakte er een documentaire over die uitblinkt in somberheid, maar tegelijkertijd hoopvol stemt: Into Eternity, een film voor de toekomst.

Cruciaal is dus om te communiceren met de volgende tientallen generaties. Maar kan dat eigenlijk wel? En hoe zit het met de situatie in Nederland? Moet hier ook een Onkalo komen? Redacteur Iris sprak over deze prangende kwesties met nucleair afval expert Hans Codée, directeur in ruste van de Centrale Organisatie voor Radioactief Afval in Zeeland, COVRA.

**Wat vond u van Into Eternity?
**De film heeft het onderwerp radioactief afval goed benaderd, alle kanten worden belicht. De boodschap is dat we met zijn allen meer moeten nadenken over de toekomst.

**Is de situatie echt zo ernstig zoals de film doet vermoeden?
**Het is wel duidelijk een Finse film en Finnen staan nou niet bepaald bekend als de meest uitbundig vrolijke mensen, dat zie je ook in de film terug. Het onderwerp wordt zwaar gedragen en oogt somber door de grijze belichting en klassieke muziek. Mensen zullen daarom snel de indruk krijgen dat we met een zwaar probleem zitten of zelfs angstig worden. Dat vind ik jammer, want ze zijn daar juist met een heel mooi project bezig, Onkalo, waaruit blijkt dat ze er vol over nadenken en de verantwoordelijkheid voor toekomstige generaties nemen. Dat is de positieve boodschap van de film, en nee, niemand hoeft zich nu ernstig zorgen te maken.

**Hoe radioactief zijn we eigenlijk?
**Laat ik het zo zeggen: in de hele wereld is geen enkel plekje te vinden waar geen straling is en iedereen, ook jij en ik, is radioactief. Maar dat is dus niet erg, er wordt zelfs beweerd dat iedereen een beetje straling nodig heeft om onze cellen goed te kunnen laten functioneren, maar dat is weer een ander verhaal.

**Hoe zit het met nucleair afval?
**Bij het gebruik van straling, hoort afval. Neem nou de verpleegster die een injectie met radioactieve stof in de ader van een kankerpatiënt spuit. In de spuit of op de tissue gebruikt om de naald mee af te vegen, blijven minuscule deeltjes radioactiviteit achter. Deze spuiten en tissues gaan in een speciale COVRA prullenbak die door een vrachtwagen van COVRA wordt opgehaald en naar de verwerkingsinstallatie bij ons wordt gebracht.

**En dan?
**Dan persen we daar het afval tot een massief pakket en stoppen dat in vaten die worden gevuld met beton. Vervolgens slaan we de vaten op in onze loodsen. Het kan daardoor nooit meer ontsnappen en de straling wordt afgeschermd. Een kind kan de was doen!

**Over hoeveel kernafval hebben we het eigenlijk?
**Bij COVRA ligt al het sinds 1982 geproduceerde afval opgeslagen: 90 m3 hoog en 28000 m3 laag en middel radioactief afval. Een kleine hoeveelheid en daarom gemakkelijk te beheersen.

**In de film wordt gezegd dat het afval pas na 100.000 jaar onschadelijk is, klopt dat?
**Hoog radioactief afval vervalt inderdaad pas na deze tijd, het laag radioactieve afval is na een paar honderd jaar uitgestraald.

**Er zal alleen maar meer afval komen. Is er straks behoefte aan een Nederlandse Onkalo?
**Wij hebben OPERA, het OnderzoeksProgramma Eindberging Radioactief Afval. Zij bekijken praktische problemen, maken de berekeningen en bouwen modellen. In ons land zou het afval heel goed kunnen worden opgeslagen in zoutformaties diep in de ondergrond, in het noorden en noordoosten van ons land of in kleilagen die je in het zuiden en midden van ons land kunt vinden.

**Is het daar veilig?
**We hebben geen glazen bol natuurlijk en risico’s zullen altijd bestaan omdat we totaal niet weten hoe de wereld er over 100 jaar, laat staan 100.000 jaar uitziet. Maar één ding weten we wel: wanneer we het afval diep wegstoppen laten we het aan Moeder Natuur over, en bij haar is het in goede handen. Zij zorgt ervoor dat het geïsoleerd blijft van onze leefomgeving en het na verloop van tijd vervalt en niet meer schadelijk is.

**Maar dan mag het niet gevonden worden…
**Dat is de grote vraag: hoe kunnen we de toekomst daarvoor waarschuwen? Waarschuwingsborden of runenstenen, zoals ook in Into Eternity wordt gezegd, zouden een mogelijkheid kunnen zijn. Ik denk dat het door het van generatie op generatie door te vertellen, en zo een legende laten ontstaan, een goede manier kan zijn om een blijvende herinnering te creëren.

**Laatste woorden?
**Risico nul bestaat niet en daarom is het heel goed dat we over dit thema nadenken. Een film als Into Eternity is daar een mooi voorbeeld van. Laten we ons in elk geval niet te veel zorgen maken, want het radioactief afval is nu goed onder controle en we nemen onze verantwoordelijkheid door ook voor die enorm verre toekomst een goede oplossing te creëren.