Synecdoche, New York

Het gebeurt niet vaak, maar zo heel af en toe heb je een film te pakken die je eindeloos zou kunnen kijken. Niet omdat je per se nog eens hetzelfde verhaal wilt zien - en niet omdat je geen andere films kunt bedenken die je graag zou willen bekijken - maar vooral omdat die éne film zóveel verschillende plots bevat, dat je ‘m wel vaker móet zien. Synecdoche, New York, het regisseurs debuut van Charlie Kaufman, is precies zo’n film. Een labyrint aan verhalen dat steeds opnieuw een verrassende wending neemt. Abstract, chaotisch en vooral: propvol. Wat gaat er nu weer gebeuren?

Het leven van hoofdpersonage Caden Cotard, een neurotische theaterregisseur in het plaatselijke theater van Schenectady, valt direct aan de start van Synecdoche, New York in duigen. Niet plotsklaps met één heftige gebeurtenis, maar juist heel langzaam; in kleine, weerloze stapjes. Cotard is een emotioneel gefrustreerde pessimist, totaal geobsedeerd door obscure ziektes en andere medische kwaaltjes. Dat zijn eigen gezondheid hem flink in de steek laat, draagt daar vermoedelijk ook niet echt aan bij. Tijdens een routinebezoekje aan de huisarts (Cotard loopt een fikse verwonding op nadat de badkamerkraan in zijn gezicht is losgeschoten) ontdekt de regisseur dat hij ernstig ziek is. Waar hij precies aan lijdt, wordt nooit helemaal duidelijk. Dat het allemaal menens is dan weer wél.

Om het allemaal nog even erger te maken (en vooral een stuk zwaarmoediger), besluit Cotard’s vrouw Adele (Catherine Keener) dat ze het leven met haar echtgenoot niet meer ziet zitten. In een droog doch openhartig gesprek met de relatietherapeut biecht Adele op zich ‘gevangen te voelen’ in hun routineuze huwelijksleven. Oh, en ook nog dat ze regelmatig fantasieën heeft over Cotard's’ dood - “dat zou wel een opluchting zijn”, zegt ze. Dat dit huwelijk niet meer te redden valt, kan zelfs de minst ervaren Cupido bedenken. Het duurt dan ook niet lang voor Adele haar spullen pakt en met de noorderzon (en dochtertje Olive) naar Berlijn vertrekt. Daar kan de vrijgevochten miniatuurschilderes hopelijk wél haar talenten kwijt. En Caden Cotard? Die blijft eenzaam en verdrietig achter; worstelend met zichzelf en zijn kwijnende lichaam.

Toch is het leven van Cotard niet alleen maar dood en bederf. Want plots is daar een prestigieuze toneelprijs (de zogeheten MacArthur Fellowship ) die een heleboel deuren voor hem opent. Eindelijk kan de ambitieuze theatermaker zijn jarenlange frustraties en waarheden kwijt in een allesomvattend toneelstuk over ‘leven en dood’. Een toneelstuk dat naar eigen zeggen “echt betekenis heeft”; something that really matters. In een gigantische loods laat de neurotische Cotard een replica van de stad New York nabouwen (een replica die steeds grotere vormen aanneemt). Daar moet zijn eigen leven worden omgezet naar een interessant schouwspel, inclusief acteurs die regisseur spelen en acteurs die acteur spelen en acteurs die toch ook weer regisseur spelen, en… ja. Dat dus.

Synecdoche, New York is met geen enkele andere film te vergelijken. Uiterst origineel en totaal over-the-top. Wanneer je eindelijk denkt het verhaal te snappen, blijkt de vork tóch anders in de steel te steken. Feit en fictie lopen voortdurend door elkaar heen, en dat gebeurt uiteraard nooit zomaar; wie regisseur en scenarioschrijver Charlie Kaufman een beetje kent, weet dat dit ongekende genie zijn kunstwerken altijd een boodschap meegeeft. Welke boodschap? Dat mag je lekker zelf bepalen.