Borgman
Kijk je ogen uit.
€9,99 per maand na proefperiode. Altijd opzegbaar.
Een van de meest eigenzinnige en creatieve regisseurs van de Nederlandse cinema is zonder twijfel Alex van Warmerdam. In het bekroonde Borgman laat hij een vreemde man uit de grond klimmen, die vervolgens onaangekondigd op bezoek gaat bij een keurig gezin. De gevolgen zijn niet te overzien.
Door Martijn HamerlingCryptisch en ontaardend bezoek
Een gewapende priester jaagt op iemand in het bos, op een mysterieuze man die via een verborgen luik uit de grond klimt en op de vlucht slaat. De vagebond weet te ontglippen en komt alleen aan bij een idyllische villa. Hij belt aan, vraagt enkel om zich op te frissen, om binnen te komen. Spanning komt als van nature wanneer de heer des huizes dit niet ziet zitten. Heel eventjes lijkt er nog een soort mundaan realisme te zijn; de haveloze man ruit de mannelijke bewoner op, wordt van het erf geslagen en komt toch binnen door empathie te creëren bij de vrouw des huizes. Maar gaandeweg beginnen er ongemakkelijke gevoelens op te dagen. De bewoners raken benauwd, uiten onvertrouwen en een gevoel van onveiligheid. Iets overspoelt de hoofdpersonen, het neemt mensen over... er gebeurt meer dan je bewust bent, je weet het zeker...
Waar een gemiddelde horrorfilm stopt met verhalende opbouw wanneer een binnendringer eenmaal losgelaten is en overgaat tot het ritmisch en gewelddadig uitschakelen van personages, begint het spel van Borgman pas echt zodra de man binnen en welkom is. De invasiefilm - geschreven en geregisseerd door Alex van Warmerdam - lijkt misschien niet meteen een horrorervaring, zo zonder supernatuurlijke horrorbeelden. Toch is het wel degelijk een horrorwolf in schaapkleren.
Het krijgt een vreemde psychologische horrortint dankzij de enigszins identiteitsloze Emiel Borgman, wie erg ongrijpbaar blijft; we horen weliswaar wat zijn naam is maar we leren hem en zijn motivaties nooit echt kennen. Hij is geen geest of monster dat vanuit schaduwen mensen aanvalt en tegengehouden moet worden. Sterker nog, het vrouwelijke lijdend voorwerp laat de vagebond welwillend binnen. Tevens maakt de indringer zelden echt zijn handen vuil, het is de directe omgeving die het werk veelal ‘afmaakt’. Door het indirecte werk van Borgman en de vreemde motivaties en handelingen van de slachtoffers, raakt het nooit echt duidelijk wie er nu eigenlijk de aanstichter is van alle gruwelijkheden. Het is je vergeven als het verhaal, de thema’s en de ware aard van de personages je tijdens het kijken eventjes ontgaan, de desoriëntatie is onderdeel van de ervaring. Het maakt voor een uiterst onvoorspelbare film die, cryptisch en ongrijpbaar als deze is, begint als verwarrend maar uiteindelijk een morbide fascinatie uitnodigt.
Borgman is zo goed als vrij van expositie of uitleg. Simpelweg door nevenschikkingen, door contrasten en door vage aankondigingen vormt er iets duisters. Een simpel kinderverhaaltje of een gesprek tussen man en vrouw zijn als thrillerzaadjes die weinig openbaren maar langzamerhand beginnen te groeien in je gedachten. Net zoals in de film zelf, waar de mysterieuze man het leven van het echtpaar langzaamaan verorbert en de personages het aan hun water voelen, maar het toch laten gebeuren in een vreemd soort fascinerende trance. Een ontoegankelijke, abstracte en tevens bijzondere horrorfilm van het geestverslindende soort. Bovendien gevuld met bijzondere taferelen en een flinke scheut duistere komedie, zoals een stel handlangers die spelen met graafmachines in een ondoorgrondelijke tuinverbouwing.
Net als de titulaire hoofdpersoon is Borgman een film die, als je deze eenmaal binnenlaat, je gedachten meer laat kronkelen dan menig hak- of schaduwfeest. De beelden lijken rustig, de situatie amicaal, maar voor je het weet ontwikkelt de film zich tot een geestelijk monster dat volledig je gedachten overneemt en nooit eindigt in een antwoord. Een gevoel van indringing, van overname en bovenal iets etherisch. Is de indringer simpelweg een man? Een hersenschim? Een demoon? De regisseur laat er weinig over los: "Ik kan het niet uitleggen… Ik weet niets meer dan jij".
Film in feiten
1. Tijdens het Nederlands Filmfestival in Utrecht won de film in 2013 het Gouden Kalf voor beste film.
2. Borgman zit vol visuele vondsten (let op het ijsstokje) en is droogkomisch, vilein en vervreemdend.
3. Wederom een succesverhaal van alleskunner Van Warmerdam (regie/scenario/acteur).
Marina (Borgman)“Er is iets om ons heen. Iets wat buiten ons is en af en toe naar binnen glipt.”
Deze films werden ook geselecteerd door Wende
Kijk je ogen uit.
€9,99 per maand na proefperiode. Altijd opzegbaar.