Cold War

Een allesomvattend verlangen naar elkaar, tot het punt dat het eigenlijk meer afstoot dan aantrekt. Dat is hoe de liefde tussen Zula en Wiktor in Cold War het beste te omschrijven is. Hij is pianist en zij zingt de sterren van de hemel, zo kruisen hun paden. Ergens halverwege de film voert Zula met haar prachtig heldere stem een lied op: “Twee harten, vier ogen. Dag en nacht in tranen. Donkere ogen, jullie huilen omdat jullie niet samen kunnen zijn”. Een melancholisch jazznummer waarin de hartstochtelijke en romantische liefde tussen Wiktor en Zula verpakt zit. Voor de kijker is op dit moment duidelijk dat deze liefde, naast allesomvattend, helaas ook onmogelijk is.

Vanaf het moment dat Wiktor en Zula elkaar in 1949 ontmoeten, voelen ze zich tot elkaar aangetrokken. Gedurende een periode van 15 jaar volgen we hun ontluikende liefdesleven, met de constante spanningen en tegenstellingen van de Koude Oorlog op de achtergrond. De onmogelijke liefde is gevangen in een krap vierkant kader, geheel in zwart-wit geschoten. Dit levert een spannend contrast op tussen de enerzijds intieme beelden, waarbij de fotografische shots ieders schoonheid weten te vangen, tegenover het anderzijds opgesloten en afstandelijke gevoel dat je als kijker krijgt. De hele film wordt getekend door dit contrast; overal zitten tegenstellingen. Het communistische oosten en het kapitalistische westen waartussen de personages zich bewegen, de onderdanige positie van Zula tegenover haar vrijgevochten karakter. Het contrast tussen vertrouwen en wantrouwen, niet met en niet zonder elkaar kunnen leven…. De spanning die hierdoor ontstaat, is precies waar Pawlikowski in Cold War mee speelt: Wiktor en Zula worden letterlijk tegenover elkaar geplaatst wanneer Zula op het podium staat en Wiktor haar aanschouwt vanuit het publiek. Beiden met hun blik strak op elkaar gericht.

De twee ontmoeten elkaar tijdens een auditie voor een volksensemble dat Wiktor wil beginnen. Muziek dient dan ook als belangrijke rode draad door de gehele film heen; de Poolse volksmuziek, met klagende klanken die duidelijk tot emoties spreken, bepaalt de sfeer en schetst een goed beeld van de tijd en plek waarin Cold War zich afspeelt. Het ensemble lijkt gebaseerd op de beroemde Poolse folkloregroep Mazowsze. Deze traditionele muziek- en dansgroep ontstond na de Tweede Wereldoorlog met als doel om Poolse tradities in stand te houden. Het fungeerde als het ware ter verdediging tegen het vergaan van de Poolse cultuur. De spanningen uit die tijd vormen de basis voor de film, en de Poolse geschiedenis en cultuur spelen een belangrijke rol – al is het geen vereiste om hier alle kennis van te hebben voor het kijken van de film. De ijzersterke visualisatie van een onmogelijke liefde, ondersteund door tedere volksmuziek, heeft de overhand. De fragmentarische vertelling waarmee je door de tijd springt werkt op momenten een beetje desoriënterend, maar laat vooral heel duidelijk het contrast zien van het verlangen tegenover het willen vluchten. Uiteindelijk bewijst Cold War vooral hoe sterk de liefde is, ook ten tijde van oorlog.

Geschreven door Freija Roos