Gomorra

De eerste scène van Matteo Garrone’s Gomorra had net zo goed de intro van een misselijkmakende sciencefiction film kunnen zijn. Doordrenkt in blauw neonlicht staan drie halfblote mannen in metalen cabines. Ze dragen niks anders dan ronde brilletjes en speedo’s en op de achtergrond klinkt een onheilspellend gezoem. Slechts seconden nadat je doorhebt dat de drie aan hun kleurtje werken, klinken er geweerschoten en worden ze bruut geëxecuteerd. Maak kennis met de wereld van de camorra: de sinistere en extreem geweldadige Napolitaanse misdaadorganisatie. Een wereld die koud en buitenaards aanvoelt, omdat we hem nog niet eerder hebben gezien.

Het misdaaddrama Gomorra speelt zich af in de Zuid-Italiaanse regio Campania, een gebied dat ook vandaag de dag nog wordt beheerst door de camorra. Deze heeft wat weg van de Siciliaanse ‘Cosa Nostra’ (beter bekend als de maffia), aangezien beiden zich schuldig maken aan misdaden als afpersing, moord en illegale handel. Maar waar de Siciliaanse penoze bestaat uit hechte, gestructureerde en gelaagde families, is de Zuid-Italiaanse opgedeeld in meer dan honderd losjes verbonden facties die stuk voor stuk strijden voor de heerschappij van het uitgestrekte Campania. Een gebied waar ze altijd zijn gebleven.

Terwijl de Siciliaanse maffia in de negentiende eeuw zijn invloed uitbreidde naar Amerika, om even later ook een nog altijd zichtbare stempel te drukken op Hollywood, richtte de camorra zich volledig op die ene regio in Zuid-Italië. Daarom bleven de verschrikkingen waar de ‘organisatie’ zich schuldig aan maakte vooral gefocust op de inwoners van de Campania. We zagen de drugsdeals, corruptieschandalen en afrekeningen van de maffiabende niet uitvergroot terug in de bioscoopzaal of in spannende series, maar als kille realiteit op het nieuws en in de krant.

Maar toen was daar Roberto Saviano. Deze Italiaanse schrijver en journalist werd in 1979 geboren nabij Napels, middenin het werkgebied van de camorra. In 2006 bracht hij het boek 'Gomorrah' uit, waarin hij de gruweldaden van de organisatie uit eigen ervaring tot in detail beschreef. Het boek werd door critici gelauwerd, maar was voor de criminelen zelf reden genoeg om Saviano meerdere malen met de dood te bedreigen. Sindsdien woont de schrijver op een geheime locatie die hij alleen verlaat onder strenge politiebegeleiding. Saviano had iets blootgelegd waar tot dat moment vrijwel niemand zich aan durfde te wagen.

Niet zo gek dus, dat de Italiaanse filmregisseur Matteo Garrone juist het boek van Saviano uitkoos om te verfilmen. In vijf nauwelijks verbonden verhaallijnen schetst Garrone de werkwijzen en hiërarchie van de camorra, zonder al teveel aandacht te besteden aan het ‘wie’ en ‘waarom’. Net als bij de intro in de zonnestudio worden wandaden in de film haast niet uitgelegd, maar juist gebruikt om te laten zien hoe meedogenloos de organisatie te werk gaat om zijn machtsgebied te vergroten of om simpelweg wat euro’s te verdienen. Alles draait om winst, niemand is veilig.

De film stelt ons voor aan Totò (Salvatore Abruzzese), een beïnvloedbare jonge Italiaan die zich hoopt aan te sluiten bij de camorra om zo rijk en machtig te worden. Vervolgens verschuift de focus naar twee nogal simpele tieners (Marco Macor en Ciro Petrone) die hun ambitie om zich aan te sluiten bij de maffia kenbaar maken door quotes uit Brian De Palma’s Scarface te schreeuwen en met machinegeweren te zwaaien. Niet slim. Dan is er het tragische verhaal van een door de camorra gecontracteerde kleermaker (Salvatore Cantalupo) en krijgen we een blik op het handeltje van zakenman Franco (Toni Servillo), die vuilnisbedrijven helpt om hun chemisch afval in de velden van de Campania te storten. Je merkt het al: geen enkel personage is bepaald ‘likable’ en met niemand valt echt te identificeren. Filmmaker Garrone toont misselijkmakende, realistisch ogende verhalen die allesbehalve de warmte en hechtheid van de Hollywood-maffia laten zien.

Want terwijl Amerikaanse filmmakers ‘hun’ Italiaanse georganiseerde misdaad blijven afschilderden als een familiebedrijf vol kleurrijke typetjes, gestreepte maatpakken, aanzwellende operamuziek en nukkige oude vrouwtjes die door de pastasaus roeren, laat Garrone het schrille contrast zien. Gomorra is troosteloos, naargeestig en schuwt het brute geweld waarmee de camorra te werk gaat geen moment. Na ruim twee uur door te brengen in deze Italiaanse onderwereld lijken maffiaboeven als Tony Montana, Vito Corleone en Nucky Thompson ineens zo onschuldig als Harry, Ron en Hermelien. Dit maakt Gomorra tot een must-see voor liefhebbers van het misdaadgenre. Ben jij klaar voor een schurende weergave van de Italiaanse misdaad die de schreeuwende Tony Montana en zijn ‘little friend’ grofweg buiten spel zet?