Kumaré

Eind jaren zestig trok een Amerikaanse psycholoog naar India, op zoek naar verlichting. De man die later bekend zou worden als Ram Dass en een hele golf jonge westerlingen (waaronder Steve Jobs) zou inspireren met zijn boek Be Here Now heette toen nog Richard Alpert. In zijn zoektocht naar de betekenis van zijn trips kwam hij Maharij tegen, een man die hij beschreef als iemand die in feite ’niemand’ was, ‘egoloos’, maar ieder die tot hem kwam spiegelde en echode en zo zijn volgelingen leerde te herkennen wat al in hen besloten lag. Het is hierom dat Kumaré, ondanks zijn omweg, de spijker op de kop slaat. Kumaré is het prachtige en komische, ware verhaal van een valse profeet.

De film Kumaré stamt uit 2011 – hoeveel tijd er in de opnames zit, wordt nergens helemaal duidelijk, maar het zal meer dan een jaar zijn geweest. De jonge Amerikaan Vikram Gandhi besluit namelijk zélf guru te worden en doet dit niet onverdienstelijk. Temidden van de Yoga-hype gaat hij op zoek naar een echte guru, maar wordt teleurgesteld. Hij vindt enkel mensen die de titel gebruiken voor financieel en/of persoonlijk gewin. Hierop besluit Gandhi dat guru’s illusies zijn en dat het de volgelingen zelf moeten zijn die hun waarheid vormgeven – hiermee raakt hij de kern van wat een Guru in de regel zou moeten zijn, het soort dat Ram Dass tegenkwam. Iemand die verlicht is ontstijgt zijn ego en is in feite ‘niemand’ in de westerse zin, want hij of zij ‘wil’ niets, vindt niets.

Daar ligt de prachtige cirkelbeweging die Kumaré maakt: Gandhi presenteert zijn werkwijze alsof hij half de draak probeert te steken met ritualistische gebruiken en er gaandeweg achter komt dat hij een echte Guru aan het worden is – eentje die werkelijk impact heeft op de levens van anderen. Dit gaat hand in hand met het feit dat hij niets verwacht qua uitkomst, hij gaat enkel op onderzoek uit. Maar omdat hij aan het begin van de film vertelt dat hij is grootgebracht met Indiase mythologie, filosofie en rituelen, weet hij dus ongetwijfeld wat een klassiek guru betaamt. Daarbij liegt hij natuurlijk, niet echt een verlichtte praktijk. Dit zou een punt van kritiek kunnen vormen, ware het niet dat dit alles voortkomt uit het feit dat Gandhi zelf nog nooit een ware guru heeft gezien en in twijfel trekt of deze kunnen bestaan. En juist door onbekommerd een stap terug te doen ziet hij het grotere beeld van religie en filosofieën, waar in principe alle gebruiken en rituelen arbitrair zijn. Door zijn ego opzij te zetten wanneer hij in de rol van Kumaré kruipt, wordt Gandhi de guru die hij zelf ook nodig had.