Tonio

Het leven van een mens hangt aan een zijden draadje. Een val van de trap, een onhandige struikelpartij, een iets te scherp keukenmesje; met een beetje pech kan zo’n sukkelig ongelukje een kwetsbaar mens fataal zijn. Als één van de weinige zoogdieren op aarde hebben wij mensen nauwelijks een natuurlijke overlevingstechniek. Vergeleken met wat er allemaal op deze aardbol rondloopt (en da’s een heleboel), is de mens één van de nietigste soorten. Wanneer gevaar dreigt, kunnen vogels vliegen, vissen zwemmen, slangen bijten, leeuwen krabben. Maar de mens? De mens kan eigenlijk vrij weinig.

Een ongeluk zit in een klein hoekje. Fiets een dagje door het centrum van Amsterdam en je zult je verwonderen over het aantal “bijna-ongelukken” dat zich voor je ogen afspeelt. Een taxi scheert rakelings langs een nietsvermoedende voetganger; twee fietsers weten elkaar op het nippertje te ontwijken. Het gaat vaker goed dan fout, maar wat nu als je net een verkeerde inschatting maakt? Als je net op het verkeerde moment op de verkeerde plek bent? ‘Getroffen door het noodlot’, zullen we maar zeggen. Het ene moment ben je er nog; het volgende niet meer...

In de ochtend van 23 mei 2010 fietst de 21-jarige Tonio van der Heijden over de Stadhouderskade in Amsterdam. Enkele minuten ervoor heeft de jonge student, na een avondje stappen, afscheid genomen van zijn vrienden. Normaal gesproken fietst hij door de Van Baerlestraat naar huis, maar vandaag doet hij het anders. Niet de gebruikelijke route, maar een nostalgisch tourtje langs zijn oude basisschool. Bij de kruising van de Hobbemastraat en de Stadhouderskade steekt Tonio nietsvermoedend de straat over. Onverwachts scheurt een auto voorbij. Tonio realiseert het zich te laat; de auto rijdt frontaal op hem in. Later op de dag overlijdt hij aan zijn verwondingen, drie weken voor zijn 22e verjaardag.

Tonio de film gaat, gek genoeg, niet over Tonio. Deze jongen mag dan wel de basis en fundering voor de film vormen, uiteindelijk gaat het vooral om zijn ouders. Om hun verdriet en ongeloof, om het enorme verlies, om de hartverscheurende pijn en de manier waarop zij daar een weg in proberen te vinden. Dat alles wordt door regisseuse Paula van der Oost met minimale middelen in beeld gebracht. Geen dramatische flashbacks a la Hollywood, maar kleine observaties die het leven van Tonio en zijn ouders (Adri en Mirjam) tastbaar maken. Een korte focus op de familiefoto, een oud pak ice-tea in de koelkast: Tonio mag dan wel dood zijn, hij is nog overal.

Die bescheiden observatie van dit liefdevolle drietal (vader Adri, moeder Mirjam en zoon Tonio) is de absolute kracht van deze film. Regisseuse Paula van der Oest verdient grote lof voor het dappere risico dat zij nam bij het maken van Tonio. Een verhaal dat zo gevoelig en persoonlijk is, kan (en mag) niet zomaar door iedereen verfilmd worden. Gelukkig was de keuze voor Van der Oest een gouden greep; Tonio is van een in Nederland zelden vertoond niveau. Neem daarbij een Rifka Lodeizen en Pierre Bokma als Adri en Mirjam, en het kan eigenlijk niet meer mis gaan.

Doel van de roman van Van der Heijden was om Tonio in leven te houden. “Ik schrijf het in de eerste plaats voor jou”, begint zowel zijn boek als de film. Het mooie is dat zijn rouwverwerking niet alleen een eerbetoon aan Tonio is geworden, maar ook een ode aan het leven. Deze film mag je echt (écht!) niet missen.