Shame

Met haar gedurfde onderwerp, experimentele regie en powerhouse acteerprestaties is Shame een beest van een film. De Amerikaanse filmmaker en kunstenaar Steve McQueen verwezenlijkt, nog voor zijn Oscarwinnende productie 12 Years a Slave (2012), deze krachtige en impactvolle film. Shame laat ons kennis maken met protagonist Brandon; nou ja, laat ons hem eerder aanschouwen. Als een kind kijkend naar een exotisch dier in de dierentuin volgen we Brandon op een “veilige” afstand. Geleidelijk vormt de film een beeld van naar wie we kijken, of… naar wat. Een seksverslaafde; de stempel die de film voorzichtig op haar hoofdpersonage drukt. Brandon is elke minuut van elke dag bezig met seks; ofwel eraan denkend, ofwel eraan deelnemend. In de omgang met zijn zus (Carey Mulligan), de onmogelijkheid van een relatie, de pogingen om te stoppen en in de relapses wordt steeds duidelijker hoezeer zijn verslaving zijn leven heeft overgenomen. De hele film wordt overkoepeld door één overweldigend gevoel: schaamte. Nog nooit heeft een filmtitel zo kort, zo goed de essentie van een film kunnen vangen.

Het gevoel van schaamte vloeit vooral voort uit Brandon, wiens overkomen de gehele film overspoelt met deze emotie. Steracteur Michael Fassbender vertolkt Brandon op een zeer overtuigende en genuanceerde manier, een echt Oscarwaardige prestatie. McQueens experimentele filmtechniek schetst een paradoxaal beeld van de complexe man. Zijn aanwezigheid in bijna elk shot, met onbewogen beelden van soms 10 minuten, brengt ons heel dicht op Brandons huid; zoekend naar een interpretatie van zijn gecompliceerde gelaatsuitdrukkingen. Hij verhoudt zich tot de wereld alsof hij weet dat er iemand naar hem kijkt. Alsof iedereen zijn gezicht kan lezen en weet wat er met hem aan de hand is. Wij, als kijker, zijn deze indringende observatoren waar hij zo bang voor is; waar hij zijn schaamte voor uitstraalt. Toch creëert McQueen’s cinematografie, naast deze intimiteit, ook een vorm van vervreemding. De observatieve, “dier achter glas”-wijze van filmen houdt ons buiten zijn hoofd en zijn bubbel. De vaak dramatische achtergrondmuziek lijkt als enige iets los te willen laten over Brandons werkelijke state of mind.

Wat de uitgediepte personages en intrigerende cinematografie weten te tonen, is een pure en realistische representatie van (seks)verslavingen en mentale problemen. De af en toe enorm lang durende shots verzetten zich tegen sturende en verbloemende filmconventies. De “werkelijkheid” van de film en haar thema worden niet geromantiseerd of op de achtergrond gezet. Er is niets om je af te laten leiden, niets dat je focus doet verleggen. Er is alleen Brandon, zijn verslaving, zijn probleem, zijn leed en zijn shame.