Das Weisse Band

In Das Weisse Band neemt regisseur Michael Haneke ons mee naar een Duits dorpje in de jaren ‘10. Het wordt al snel duidelijk, door de expressieve en unieke gebeurtenissen, dat dit geen op waarheid gebaseerd kostuumdrama is, maar een eigenzinnige kijk op een onbenaderd tijdperk. De geleidelijk opgebouwde collage aan inwoners creëert een verhard beeld van de gemeenschap. Een bewind van strenge regels, fysieke straffen en hiërarchische discipline waakt over de kinderen van het dorp, die binnenshuis meer te vrezen hebben dan buiten... Tot zich een vlaag aan bizarre verwondingen en ongelukken voordoet en de onrust in het dorp opwaait. Na vooropgezette aanvallen op de lokale dokter en de baron’s zoon begint de heksenjacht naar de dader. Onder de vertelling van de (nu verouderde) schoolmeester baant het mysterie zich een weg door de verschillende gezinssituaties. Wie o wie verricht deze, haast satanische, martelingen van kinderen en dorpelingen?

Haneke’s visueel voortreffelijke verbeelding van een onzeker tijdperk roept zowel thematisch als symbolisch op tot nadenken. De verschillende seizoenen vloeien achteloos in elkaar over, grijze bloemen veranderen in grijze bladeren. Veroorzaken de gruwelijke gebeurtenissen de sluimerende donkere wolk boven het dorp of symboliseren de uitingen juist de - met haat doordrenkte - cultuur die de inwoners al jaren uitdragen? De ‘zorgen’ om de kinderen kunnen niet anders dan ironisch worden opgevat wanneer ouders die vrezen voor de veiligheid van hun kinderen zelf met zoveel minachting hun eigen telg mishandelen en misbruiken (als er geen aanwijsbare dader is, zijn wij dan zelf niet de schuldigen?).

Bij de terugkeer van de vrouw van de baron en haar herstelde zoontje legt zij in een gesprek met haar man de vinger op de gevoelige plek. Haar bezoek is van korte duur; ze weigert haar kinderen op te laten groeien op een plek “getekend door kwaadwilligheid, afgunst en brutaliteit”. Haar man schudt deze toerekening van zich af, maar wanneer de Baron op hetzelfde moment een spoedbericht ontvangt krijgt ze toch een antwoord op haar uitspraken: Prins Franz Ferdinand is doodgeschoten.

Haneke schetst een subjectief maar open tafereel. De film verstrekt suggestieve antwoorden op ongevraagde kwesties; een wereldbeeld noch opgedrongen noch onvoorstelbaar. Zijn we getuige van een pre-oorlogs’ toneelspel dat de opvoeding van de Nazi-generatie visualiseert? Of is het dorp slechts een uitwerking van een vraagstuk over de kwaadwilligheid en verdoemenis van binnenin de mensheid – ongeacht verleden, heden en toekomst?

Das Weisse Band is zowel een uiting over ‘kwaad’ als over ‘schuld’. De onvermoeide zoektocht naar de boosdoener en de kinderlijke onschuld van de jonge slachtoffers clashen; ze lijken onverbiddelijk met elkaar te zijn verbonden. Wanneer onze verteller tegen het einde van de film zijn ‘schuld’-theorie voorlegt, is deze redenering na twee uur gespendeerd te hebben in het verdorde dorp zelfs voor ons niet meer een sprong in het diepe. De moedeloze cirkel begint langzaam vorm te krijgen.