Traditie versus vrijheid

Mustang is het verhaal van vijf verweesde meisjes die door hun conservatieve oma en oom in een Turks dorpje worden opgevoed. Ze worden één voor één uitgehuwelijkt, totdat een van de dochters besluit te rebelleren en weigert te trouwen met de man die door haar oma en oom is uitgekozen. Mustang brengt het conflict tussen traditionele normen en waarden en persoonlijke vrijheid haarscherp in beeld.

“Het is zover gekomen omdat jij jouw rol niet hebt vervuld”, zegt de oma na een tijdje tegen een van de kinderen als ze huisarrest heeft gekregen voor het omgaan met jongens. Vervolgens krijgt ze een pak slaag. Het is duidelijk: je moet je voegen naar de sociale normen, en als je het niet vrijwillig doet, dan maar met kracht. Maar wat als je diepongelukkig wordt van de rol die je moet vervullen? Wat als je niet op je zestiende uitgehuwelijkt wil worden? Wat als je als meisje naar een voetbalwedstrijd wil gaan waar alleen mannen worden toegelaten? Wat als je sexy lingerie wil dragen, maar van je oma een vormloze poepkleurige jurk aan moet? Moet je dan zonder tegenspraak naar het systeem voegen?

Gelukkig is Mustang geen moralistische film en wordt er ook niet met een beschuldigend vingertje naar de rol van mannen in de Turkse samenleving gewezen. Zo is er ruimte in het script voor Yasin, een jonge Turkse vrachtwagenchauffeur die de meisjes helpt om uit hun dorp te ontsnappen. Zijn personage laat de kijker zien dat er ook een groep Turkse mannen is die breekt met de traditionele opvoeding.

De film is geregisseerd door Deniz Gamze Ergüven, een 39-jarige Turks-Franse filmmaakster die zowel de Turkse als de Westerse cultuur kent. Inspiratie voor haar film deed ze op toen een van haar nichtjes in Turkije ging trouwen. De vreugde en de energie die ze tijdens de bruiloft zag, werkten voor haar als katalysator om een film over uithuwelijking in het platteland van Turkije te maken.

Of je nou op het Turkse platteland bent opgegroeid of niet, Mustang is een film waar waarschijnlijk ieder persoon zich in zal herkennen. De hoofdpersonages hebben het brandende gevoel om de grote wereld te ontdekken. Ze zijn onzeker over wat de toekomst ze zal brengen en met wie ze het leven zullen doorbrengen. Dit zijn thema’s die een klein Turks dorpje overstijgen. En daarmee laat Ergüven zien dat deze meisjes vooral slachtoffer zijn van een geperverteerd systeem, waarin de vrouw bewust klein wordt gehouden.

De conflicten tussen man-vrouw en moderniteit-traditie zijn in Turkije actueler dan ooit. Onder het regime van Erdogan is de positie van de vrouw verder verzwakt in de Turkse samenleving. Erdogan spreekt openlijk over hoe vrouwen zich zouden moeten gedragen: ze moeten een moeder zijn en thuis zijn. Als ze een man zien, moeten ze blozen en omlaag kijken. De onderliggende toon is dat vrouwen alleen als seksuele wezens worden gezien en daarom iedere centimeter van hun huid moeten bedekken. Het paradoxale is dat dit gedrag juist geweld tegen vrouwen uitlokt.

Ergüvens film riep dan ook veel conflict op in eigen land. Ze kreeg zelfs zoveel bedreigingen dat ze zich in Parijs heeft gesetteld en zegt waarschijnlijk geen film in Turkije meer te gaan maken. Laten we hopen dat ze het conflict niet uit de weg gaat en haar talenten blijft gebruiken om zulke geëngageerde verhalen als Mustang te vertellen.