Tom of Finland

Wat is de waarde van kunst als het niet kan dienen als uitlaatklep, onderdeel van verzet, interpretatie van schoonheid of gefrustreerde expressie? Op zoek naar de grenzen van de norm en de visualisatie van het onbespreekbare; kunst maakt een tragisch leven leefbaar. Het leven van menig invloedrijk kunstenaar kent meerdere van deze aspecten. Het leven van de Finse Touko “Tom” Laaksonen kent ze echter allemaal. Van ondergedoken tekenaar tot gevierd kunstenaar beleeft hij een turbulent leven door zijn provocerende - maar belangrijke - homo-erotische tekeningen uit de jaren ‘50.

Laaksonens homo-erotische kunst werd beïnvloed door zowel zijn tijd in de oorlog en aantrekking tot uniformen van de (Duitse) soldaten, als door de motorcultuur die zijn opwachting maakte na de oorlog. ‘Mannelijke’ mannen in uniform en leer bleken een bron van inspiratie voor Laaksonens larger than life illustraties van de gestileerde, zelfbewuste en afgetrainde man. Het duurde echter tot medio jaren ‘70 dat zijn tekeningen erkenning kregen binnen de mainstream kunstwereld, na jaren alleen te hebben ‘geleefd’ als pure underground erotica. Onder andere de acceptatie en decriminalisering van mannelijk naakt, begin jaren ‘70, veroorzaakte deze ommekeer in het aanzien van Laaksonens kunst.

Dat Laaksonens tekeningen weinig verdienste en bewondering kenden in Finland ten tijde van zijn productieve jaren, is een curse van vele kunstenaars. Het succes, belang en de populariteit van menig invloedrijk kunstenaar ontstaat vaak jaren of zelfs decennia na de dood van de maker. Een extra tegenslag in het leven van de onbegrepen Laaksonen, was dat zijn kunst wel degelijk succes en bewondering kende gedurende zijn eigen levensjaren - hij was zich er alleen niet van bewust. In de Verenigde Staten waren zijn tekeningen één van de boegbeelden van de LGBTQI+ beweging. Weg van schaamte en queer expressie prominent in beeld; Laaksonens tekeneningen waren een voorbeeld van wat zo lang werd (en wordt) verstopt vanwege de heteronormatieve waarde en normen van de westerse samenleving.

Waar Laaksonens kunst bewust een gebrek aan nuance hanteert, portretteert acteur Pekka Strang hem als persoon juist op een zeer gelaagde en subtiele wijze. Het masker dat Tom geforceerd is om te dragen en de verschillende levens die hij moest leiden, krijgen in de film veel ruimte om te worden uitgediept. De sterke acteerprestatie van Strang doet de kunstenaar eer aan en geeft ons als kijker een bijzondere inkijk op het gecompliceerde leven achter de extravagante tekeningen.

Geschreven door Vera Baur