De kracht van een verhaal
Toen ik meer dan een jaar geleden mijn sollicitatiebrief voor Cinetree schreef, kwam ik erachter dat alles wat ik tot dat punt had gedaan op een of andere manier met verhalen vertellen te maken had. Van de dagboekjes die ik als kind vol krabbelde en de school essays voor Engelse literatuur, tot de straatfotografie waar ik later mee begon - het vastleggen en delen van verhalen is altijd belangrijk voor me geweest.
Tijdens mijn content stage bij Cinetree leerde ik hoe film als geen ander middel gebruikt kan worden om mensen te raken. Een goede film opent je ogen, verheldert, verrijkt en verbaast. Maar misschien nog belangrijker is dat een goed verhaal herkenbaar is - niks is immers zo fijn als een film zien en denken: ‘Hé, ik ben niet alleen’.
Van generatie op generatie
Verhalen vertellen is niks nieuws. Het is zelfs al zo oud, dat het de mens heeft geholpen om te overleven. Zoals Yuval Noah Harari in zijn boek Sapiens schrijft, werd gesproken taal ontwikkeld om informatie over elkaar te kunnen delen - eigenlijk om te roddelen dus. Veel later kregen ook professionele verhalenvertellers een belangrijke rol. Reizend van dorp naar dorp, deelden ze wijze lessen middels hun verhalen. Die werden ook wel volksverhalen genoemd; ze worden in een community gedeeld en zijn een leidraad voor de normen en waarden. Zo konden deze lessen van generatie op generatie worden doorgegeven.
Hoe dit nu nog steeds gebeurt, wordt prachtig geïllustreerd in het boek Anansi’s Web van Lydia Rood. Het jeugdboek - dat voor volwassenen ook zeker de moeite waard is - beschrijft hoe de Nederlandse Helmi samen met haar Ghanese vriend Kofi en haar Surinaamse vriend Weston op zoek gaat naar het gedeelde slavernijverleden van hun voorouders. Het volksverhaal van Anansi is hierbij de rode draad, die de verhalen van hun voorouders over meerdere generaties verbindt. Deze volksverhalen mogen dan eeuwen oud zijn, maar ze blijven nog altijd relevant. Zo zijn er verschillende podcasts die de verhalen verzamelen en vertellen, zodat ze bewonderd en bewaard blijven. Zelf ben ik groot fan van de shows African Folktales Podcast, Culture Convo en Stories Mother Told.
Feit of fictie?
Een echt goed verhaal kan je de rest van je leven bijblijven. Het is dus niet gek dat ze veel impact hebben op de manier waarop we de wereld zien. Verhalen hebben de kracht om je nieuwe dingen te leren over werelden waar je anders geen toegang tot zou hebben. Als kind vond ik het heerlijk om uren te verdwijnen in een boek dat me meenam op avontuur naar verre landen, nieuwe culturen en onontdekte eilanden. En nu nog steeds kijk ik het liefst naar films die me de plekken laten zien waar ik nog nooit ben geweest - zo leer ik elke keer iets nieuws. Toch zitten hier ook risico’s aan, zo legt schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie uit in haar TED Talk ‘The Danger of a Single Story’. Zelf groeide ze op in Nigeria, waar ze als kind alleen maar Engelse en Amerikaanse verhalen te lezen kreeg. Daardoor dacht ze dat alle kindjes in verhalen blauwe ogen hadden en appels aten. Zelf had ze bruine ogen en at ze vooral mango’s, maar dat verhaal kreeg ze nooit te zien. ‘Als de mensen in verhalen niet op jou lijken, kan dat ervoor zorgen dat je denkt dat er niet meer mensen zoals jij bestaan’, legt de schrijfster uit.
Een nieuw perspectief
Verhalen kunnen je leren over mensen verder dan je eigen horizon, maar ze kunnen er zo ook voor zorgen dat je idee van de werkelijkheid vervormd raakt. Via verschillende mediums kunnen verhalen zo stereotypes en aannames in stand houden. Sterker nog: als je maar lang genoeg hetzelfde verhaal over een groep mensen vertelt, gaan ze zich er ook naar gedragen. Hoe, waar, door wie en hoeveel verhalen er worden verteld is grotendeels afhankelijk van wie de macht heeft. Zo beschreef ik eerder al hoe vrouwen ondergerepresenteerd zijn in de regie-wereld, wat meer invloed heeft op verhalen dan je denkt. Juist daarom is het belangrijk om diverse stemmen te horen en te zien. Zo kunnen we van elkaar leren en elkaar steeds een beetje beter begrijpen.
Een mooi voorbeeld van een ander perspectief is de film Mi Vida. Geregisseerd door Norbert ter Hall, Cinetree-curator en verhalenverteller van eigen bodem. In deze film verkoopt de 63-jarige Lou uit Schiedam haar kapsalon om naar Spanje te reizen. Ze strijkt neer in de zonnige havenstad Cádiz, om de taal te leren en over haar toekomst na te denken. Het is een coming-of-age verhaal - maar dan op latere leeftijd. Het verfrissende perspectief van de ouder wordende Lou laat zien dat het nooit te laat is om nieuwe wegen in te slaan.
Ook The Singing Club laat een verhaal zien vanuit een andere invalshoek. Als het verhaal van oorlog wordt verteld, krijgen we namelijk zelden de stemmen van de vrouwen die achterblijven te horen. In The Singing Club besluit militairsvrouw Kate om deze stemmen - letterlijk en figuurlijk - samen te brengen: ze start een zangkoor met een groep vrouwelijke lotgenoten, om samen hun angsten en eenzaamheid tegen te gaan. Een hartverwarmend verhaal!
Oma’s en opa’s worden vaak als enkelvoudige personages neergezet - ze zijn er praktisch alleen om de kinderen en ouders te ondersteunen. Maar in werkelijkheid komt het ouderdom juist met complexe emoties en obstakels, die in film veelal worden onderbelicht. Another Year brengt daar verandering in. Met een frisse blik kijk je mee in het jaar van een ouder stel. Het dagelijkse leven, maar ook de ups en downs.
En wat blijkt: deze verhalen van echte mensen, met echte emoties, gevoelens en gedachten, raken je toch het meest. Zo kan het dus ook! ▪️