Cinetree explains: de female gaze
Als ik je zou vragen welke grote filmregisseurs je kent, hoeveel vrouwen zouden er dan in dat rijtje staan? Menig filmliefhebber kan een tiental namen opnoemen, maar die zullen voornamelijk van mannelijke regisseurs zijn. De vrouwelijke blik wordt namelijk nog altijd onderbelicht in de filmwereld, en dat heeft meer impact dan je denkt. Daarom in de spotlight: de female gaze!
In de filmwereld is slechts 11 procent van de regisseurs en 24 procent van de hoofdrolspelers in de grote films vrouw. Hoewel niet alle regisseurs een even zichtbare stempel achterlaten op hun werk, zijn hun keuzes allesbepalend voor het werk dat je te zien krijgt. Ze besluiten niet alleen wat je in het frame ziet, maar ook welke karakters een uitgediept verhaal krijgen. Dit is dan ook precies waar het bij de female gaze om gaat: het uitlichten van emoties, karakters en ervaringen vanuit het vrouwelijke perspectief. Doordat we voor én achter de camera meer mannen dan vrouwen zien, laten zij ook met name verhalen en karakters zien die aantrekkelijk zijn voor mannen. Daarom is de male gaze nog steeds de norm.
Zo zien we in film nog altijd weinig representatie van verschillende soorten vrouwen. Naast de minnaressen en superhelden, zien we zelden vrouwen die ‘gewoon’ hun dagelijkse dingen doen op het grote scherm. Als er dan toch vrouwen in een film zitten, zijn hun karakters nog te vaak oppervlakkig en geseksualiseerd neergezet. Ook mist er diversiteit voor én achter de camera. Dit jaar was Chloé Zhao bijvoorbeeld de tweede vrouw ooit en de eerste vrouw van kleur die de Oscar voor beste regisseur mocht ontvangen (voor Nomadland). Dat deze verhalen door vrouwen worden verteld is ontzettend belangrijk omdat zij hun eigen emoties en karakters zó in beeld kunnen brengen, dat ze herkenbaar worden. En als we ergens naar verlangen, is het wel om erkend te worden, om bevestiging te krijgen. Ook als vrouw, en juist in films!
Gelukkig zien we steeds meer dat vrouwen film onder handen nemen en de norm breken met hun werk. Één van onze favoriete vrouwelijke regisseurs is met stip Céline Sciamma. Al vanaf het begin van haar carrière heeft zij de ervaringen van meisjes en vrouwen centraal staan in haar films. Haar broeierige debuutfilm Water Lilies licht de fijne én ongemakkelijke ervaringen van puberende meisjes op herkenbare wijze uit. Ook Tomboy en Girlhood laten juist de rauwe randjes van het opgroeien zien, van meisjes die hun plek zoeken in de maatschappij. De kroon op Sciamma’s werk is toch echt Portrait de la jeune fille en feu, een kostuumdrama dat met krachtige dialogen en intrigerende symboliek hét voorbeeld is van de female gaze. De film werd gemaakt met een volledig vrouwelijke cast en crew, maar voor de hopeloos verliefde hoofdpersonages is de mannelijke invloed altijd voelbaar.
Misschien wel één van de bekendste films die ooit door een vrouw werd geregisseerd, is Jane Campion’s The Piano. De hoofdpersoon in deze klassieker kan niet spreken, maar toch dringen haar emoties binnen door haar sublieme acteerwerk. Zo ook bij de overweldigende hopeloosheid die van Ada meester maakt, wanneer haar nieuwe man misbruik maakt van haar zwijgen. En niet alleen Ada raakt haar vrijheden kwijt; ook de bevolking van Nieuw-Zeeland moet toegeven aan het onrecht van hun kolonisatie. Toch overtreft Ada’s sterke wil alle verwachtingen, inclusief haar eigen zelfbeeld, wanneer ze besluit om haar eigen plan te trekken. Een knap staaltje regiewerk dat op genuanceerde wijze de stille kracht van de vrouw laat zien.
Het is niet makkelijk om als opgroeiend meisje je weg te vinden in onze samenleving. Zo ook voor de 18-jarige Camille, die in New York een lastige jeugd achter de rug heeft. Verwachtingen, veranderingen en verwijten vliegen haar om de oren, maar gelukkig hoeft ze het niet alleen te doen. In Skate Kitchen zoeken Camille en haar nieuwe skate-vrienden samen alle grenzen op, waardoor Camille nieuwe kanten van zichzelf leert kennen. Net als voor haar eerdere film The Wolfpack scoutte regisseuse Crystal Moselle de actrices op straat. Ze liet ze helemaal in hun element en maakte de film over wie zij zijn, niet over wie ze worden verwacht te zijn. De chemie in deze diverse groep is zó puur dat je niet anders wil dan ook op een skateboard stappen!
En dit is pas een tipje van de sluier! Naast de klassiekers zijn er gelukkig ook steeds meer jonge vrouwelijke makers die het podium pakken om hun verhalen te vertellen. Sta er de volgende keer dat je een film kiest eens bij stil: wie regisseerde deze film en wat zie ik daarvan terug? Wie weet ontdek je iets nieuws!