Wadjda

Wadjda is in veel opzichten een bijzondere film en boven alles een film van eersten. Het is de eerste film die volledig in Saoedi-Arabiëis opgenomen, de debuutfilm van een vrouwelijke Saoedische filmmaker en de eerste speelfilm die in zijn volledigheid in het koninkrijk mocht worden vertoond. Maar Wadjda is vooral bijzonder om zijn boodschap: ‘sta op voor vrijheid, wie je ook bent’. Een belangrijke boodschap, vooral voor de bevolking van een land waar bioscopen verboden zijn en waar vrouwen nog altijd niet mogen stemmen of autorijden.

Schrijver en regisseur Haifaa Al Mansour doorbreekt barrières met haar film over Wadjda, een tienjarig meisje dat niets liever wil dan rijden op haar eigen fiets, maar dit niet mag omdat fietsen gezien worden als ‘jongensspeelgoed’. Bespottelijk, vindt zij. Rondrijden op de mosgroene tweewieler die ze op een middag voorbij ziet komen is haar droom. Haar buurjongetje heeft er een, dus waarom zij niet? Haar moeder probeert het keer op keer duidelijk te maken: als je op een fiets rijdt, kun je straks geen kinderen meer krijgen. En dan heb je als opgroeiend meisje in Saoedi-Arabiëgeen toekomst meer.

De opnames van die scènes waren overigens niet allemaal even gemakkelijk: Al-Mansour filmde alle buitenscènes van Wadjda vanuit een auto. Communicatie met haar mannelijke filmcrew ging via een koptelefoon, zodat vreemden niet konden zien hoe een vrouw een groep mannen commandeerde. Maar Al-Mansour liet zich hier niet door afschrikken. Dat deed ze overigens ook niet met haar provocerende documentaire Women Without Shadows, waarin ze opzoek ging naar de rol van vrouwen in de Saoedische gemeenschap.

Naast de zelfverzekerde, speelse hoofdpersoon (uitstekend gespeeld door debutante Waad Mohammed) is ook het acteerwerk van Reed Abdullah te prijzen. Ze speelt de moeder van Wadjda, die haar best doet om haar man (Sultan Al Assaf) te overtuigen geen tweede vrouw te nemen en daarom continu aan haar verschijning sleutelt. Haar man - en de vader van Wadjda - trekt zich hier niks van aan en is ook vrijwel nooit in beeld. De vrouwen in de film worden aan hun lot overgelaten, maar zijn sterk genoeg om ondanks alles te blijven lachen.

Want in plaats van te kunnen fietsen wordt Wadjda gedwongen om gehoorzaam te zijn. Dat betekent dat ze een traditionele ‘abaya’moet dragen, haar versleten lievelings All-Stars moet inruilen voor keurige schoenen en - net als de andere meisjes op haar school - netjes naar naschoolse godsdienstclub moet gaan om uit de koran te leren. Opstand borrelt op in Wadjda. Er doet zich echter een situatie voor die haar niet alleen in een goed daglicht stelt voor haar moeder en lerares, maar haar met een beetje geluk ook de fiets kan opleveren. Meedoen aan een schoolwedstrijd waarin haar kennis van de koran beproefd wordt mag dan haaks staan op haar strijd tegen onderwerping aan haar geloof, maar winst betekent dat ze van vrijheid op het fietszadel kan genieten. Niet meedoen kan ook. Daarmee toont ze weliswaar verzet tegen het fundamentalisme, maar dan kan ze het kopen van de dure fiets vergeten.

Al-Mansour presenteert een ogenschijnlijk kinderlijk dilemma, maar wel eentje waar onder de oppervlakte belangrijke boodschappen en een strijd tegen oppressie dicht onder het oppervlak verborgen zitten. Het is een dilemma waarin je je als Nederlandse kijker misschien niet direct in kunt verplaatsen, maar omdat de film op zo’n liefdevolle en aandoenlijke manier wordt verteld, ontlokt de regisseur en schrijver met vrijwel elke scène precies de juiste emoties. Door de simpelheid van de stelling wordt juist de metaforische reikwijdte versterkt: ga voor wat je wilt!

Je zou bijna kunnen zeggen dat Wadjda een film is die niet eens goed hoefde te zijn om herinnerd te worden. Het vaak komische, maar continu aangrijpende drama schrijft al historie door simpelweg te bestaan. De toevoeging dat Wadjda wel degelijk en geweldige film is die gezien moet worden, niet alleen vanwege haar historische waarde maar ook om het fantastisch vertelde verhaal, is toch ontzettend belangrijk. Dus, bij dezen: ga deze film zien, hij is de moeite meer dan waard.