On the Road

Toen Jack Kerouac ‘On the road’ schreef was hij op meerdere manieren letterlijk onderweg. Als reiziger, als persoon, als schrijver, en als historisch figuur. In deze gedaanten zocht hij zijn volgende slaapplek, een nieuwe manier van schrijven, een manier van zijn. Omdat de film ondenkbaar is zonder het boek nemen we je in dit artikel mee op een een literaire roadtrip. Want, ook al is On the road een historisch ijkpunt in de culturele geschiedenis van de twintigste eeuw, het plaveide vooral de weg voor Kerouac’s verdere nalatenschap.

Voor de duidelijkheid: Jack Kerouac maakte onderdeel uit van de zogeheten ‘beat generation’ – veelal schrijvers en intellectuelen die een soort voorlopers van hippies waren. Jack Kerouac’s ‘On the road’ was een van de boeken die de subcultuur op de kaart zette. De ‘beats’ stonden middenin het naoorlogse Amerika, land der mogelijkheden. Avonden werden gevuld met drank, dans, vrouwen en drugs. Kerouac was een iconoclast en een figuur vol tegenstrijdigheden: een knappe quarterback die in sociale gelegenheden toch vooral verlegen was; iemand die het grootste deel van zijn leven wijdde aan reizen maar zelf geen rijbewijs had. Hij had talloze affaires, maar woonde het grootste deel van zijn leven bij zijn moeder. Hij zag boeddhisme als het ultieme, maar voelde altijd het juk van het katholicisme op hem neerdrukken.

Vrijwel sinds het moment van uitkomen was de naam Jack Kerouac synoniem met ‘On the road’. Toch markeert dit boek eigenlijk pas het begin van Kerouacs werkelijke kracht. Het werk is gebaseerd op jarenlange reizen in de jaren ‘40 tijdens welke Kerouac obsessief in notitieboekjes schreef: details, observaties, persoonlijke reflectie… Hij wist dat hij bezig was met een belangrijk boek, maar hoe hij dit zou schrijven wist hij nog niet. Onder de indruk van de vrije geesten om hem heen, vrije seks, drank en drugs en een Amerikaanse blik op het boeddhisme begon hij een techniek te ontwikkelen die hij ‘spontaneous proze’ zou noemen. Hiervoor werden de luiken van de geest wagenwijd opengezet om zo de woorden te laten vloeien zoals zij willen vloeien. Aan het eind van zijn reizen trok Kerouac zich terug, zette zijn lichaam op scherp met benzedrine (amfetamine die zij uit bronchitis-medicatie haalden) en schreef in 1951, naar verluid, in 20 dagen de eerste versie van ‘On the road’ op een eindeloze rol papier die hij zelf maakte van aan elkaar getapet overtrekpapier: dit was goedkoop, dun en stelde hem in staat ononderbroken te schrijven. Wie het boek heeft gelezen zal bekend zijn met interpunctieloze, vrij associatieve zinnen die Kerouac in het papier hamerde. En zo verloopt het boek, en daarmee de film: een ogenschijnlijke stuurloze opeenstapeling van gebeurtenissen.

Het zou nog zes jaar duren voordat ‘On the road’ werd gepubliceerd. De schrijfstijl werd te experimenteel bevonden, maar ook de inhoud (drugsgebruik, homoseksuele relaties en voor die tijd progressieve omgang met minderheden) was voor velen problematisch. Ondertussen bleef Kerouac zijn schrijfstijl gestaag ontwikkelen. In ‘Lonesome traveler’ vind je bijvoorbeeld het ongeëvenaard mooie ‘Railroad Earth’, waarbij de woorden werkelijk denderen als treinwagons. En dat is juist waar het om draait: de zinnen van Kerouac zijn zo losbandig en vol textuur dat ze automatisch de projector aan de binnenkant van je hoofd aanslingeren.

Daarmee slaat Walter Salles de spijker op z’n kop met zijn verfilming van ‘On the road’: het is een aaneenrijging van sfeerimpressies. Naïviteit, ruwe bolsters en onbezonnen avonturen voeren de hoofdtoon. Kritiek op de film is eigenlijk kritiek op het boek... Want ook dat verhaal is oeverloos, soms zelfs saai maar altijd nieuwsgierig. Lees het maar na, het ijkpunt in de literatuur is niet onfeilbaar. Kerouacs ‘spontaneous proze’ is in latere werken misschien sterker uitgewerkt, maar de sensatie van pure ontdekking, die vind je in ‘On the road’ zoals je die nergens anders zult treffen. Dus laat net als Kerouac je verwachtingen los en stel je open voor alles wat er op je pad (of in dit geval: op je beeld) komt en laat de reis het doel zijn.